Trochę o historii ZielonoMi i szkoły w Zielonowie
Rys historyczny
Zielonowo (niem. Grunau) to niewielka wieś leżąca nad brzegiem jeziora Pluszne w gminie Stawiguda w województwie warmińsko-mazurskim - wieś znajduje się na południowym cyplu historycznego regionu Warmii. W literaturze odnajdujemy jedynie krótkie wzmianki dotyczące historii wsi. Wymieniona w dokumentach w 1328 r., podległa wówczas komturii krzyżackiej w Olsztynku, jako nadanie rycerskie sięgające 40 włókom. W 1354 r. Kapituła Warmińska wydaje przywilej Peterowi Baltenberg zezwalający na budowę młyna na południe od wsi – Gruneumule. W 1510r. nadaje młyn na prawie chełmińskim Marcinowi i jego synowi Janowi. W poł. XVIII w. osada młyńska nosi nazwę Gromel.- Fot. 1. na mapach Schoettera z pocz. XIX w.
Zielonowo nie funkcjonuje, widoczna jest jedynie leśniczówka i pobliski jest młyn - Fot. 2.
Fot. 1 Fragment mapy Enderscha z poł. XVIII wieku. Widoczny pobliski młyn pod nazwą Gromel.
Fot. 2. Fragment mapy Schroettera z pocz. XIX . Widoczny młyn i leśniczówka.
Na mapach sztabowych z lat 1929, wieś składa się z kilku zabudowań gospodarskich a budynek nie jest zaznaczony - Fot 3, 4. W końcu lat 30-tych na terenie wsi powstaje kompleks zabudowań wzniesionych przez niemiecką Luftwaffe. Na terenie między Zielonowem a pobliskimi Gryźlinami (niem Grieslienen) zbudowano wówczas lotnisko wraz z całą infrastrukturą wojskową.
Fot. 3. Fragment mapy sztabowej z 1929 r. Zaznaczono miejsce późniejszej lokalizacji budynku
Fot. 4. Zdjęcie lotnicze lotniska Gryźliny z 1944 r. Okręgiem zaznaczono lokalizację budynku w bezpośrednim sąsiedztwie kompleksu lotniczego.
21 lutego 1929 roku weszła w życie uchwalona przez pruską Radę Ministrów „Ordynacja dotycząca uregulowania szkolnictwa dla mniejszości polskiej w państwie pruskim”. Zezwalała ona na zakładanie oraz prowadzenie w Niemczech prywatnych szkół z polskim językiem wykładowym. Pojawiła się szansa utworzenia w Zielonowie szkoły polskiej. Mocno walczył o to Michał Lengowski. Niestety pomimo tego w roku 1932 lub 1933 w jednym z prywatnych domów urządzono szkołę niemiecką. Szkoła była niewielka i obejmowała tylko jedno pomieszczenie (drugie było przeznaczone dla nauczyciela) dlatego w roku 1936 powstały nowe plany i przystąpiono do budowy budynku nowej szkoły niemieckiej, którą ukończono w 1938 r. W okresie tym w Zielonowie w domu Michała Lengowskiego działała prężnie biblioteka polska, którą opiekował się syn Lengowskiego Franciszek. Jak wspomina sam Lengowski, biblioteka ta „...przetrwała czasy hitlerowskie, aż do odrodzenia Polski, które objęło i naszą Warmię”.
Niemiecka szkoła w Zielonowie obejmowała 7 łączonych klas w których nauczało 2 nauczycieli: Boczek i Moric (Moritz). Podlegała ona pod szkołę w Gryźlinach, w której dyrektorem w tym czasie był Szulc. Dyrektor często przyjeżdżał do Zielonowa na wizytacje. Zajęcia lekcyjne odbywały się przez cały okres II wojny światowej i uczęszczało na nie około 40 dzieci.
Do czerwca 1942 w Zielonowie stacjonowała niemiecka szkoła BFS3 [Blindflugschule - szkoła ślepego pilotażu]. Szkoła miała nauczyć lotników pilotowania samolotów przy złej widoczności w oparciu tylko na wskazaniach przyrządów pokładowych. Komendantem szkoły w latach 1939-42 był ppłk Hermann Ritter von Lechner, który wsławił się skutecznymi atakami w czasie I wojny światowej. W okresie do końca II wojny światowej komendantem szkoły był Otto Babekuhl. W czasie wojny działała tutaj także szkoła lotnicza pilotów bombowców nurkujących Ju-87 Stuka (z niem. Sturzkampfflugzeug). Ćwiczenia na celność bombardowania odbywały się na jeziorze Pluszne, a dokładniej na trzcinowej wyspie w południowej części akwenu. Na wyspie była wybudowana prostokątna betonowa platforma w którą mieli celować lotnicy. Do ćwiczeń używano specjalnych betonowych bomb, które były znacznie tańsze od prawdziwych. Zajęcia teoretyczne obydwu szkół wojskowych odbywały się prawdopodobnie w salach budynku szkoły w Zielonowie.
Po zakończeniu II WŚ w budynku szkoły powstały mieszkania dla 3 rodzin. Z chwilą, kiedy budynek i przyległy teren zostały przejęte przez Państwowe Zakłady Mięsne w Olsztynie, 2 rodziny wyprowadziły się. Członków pozostałej rodziny zatrudniono do opieki nad zabudowaniami i terenem. W budynku organizowano kolonie letnie dla dzieci i wczasy dla pracowników. Po sprywatyzowaniu Zakładów Mięsnych budynki przejął Urząd Miasta Olsztyna i przekazał w użytkowanie dla Zespołu Szkół Ekonomicznych w Olsztynie. Odbywały się tutaj turnusy wypoczynkowe dla nauczycieli. Kolejnym zarządzającym stało się Szkolne Schronisko Młodzieżowe w Olsztynie, które organizowało noclegi dla wszystkich chętnych. Na terenie przyległym do szkoły/schroniska zaczęto budowę małych domków kempingowych. Były to domki z "odzysku" i pochodziły z pobliskiego ośrodka wypoczynkowego KC PZPR "Kormoran" w Mierkach. W między czasie schroniskiem i domkami letniskowymi, przez pewien czas zarządzał Państwowy Dom Dziecka w Gryźlinach, który po kilku latach przekazał budynek z powrotem dla Szkolnego Schroniska Młodzieżowego w Olsztynie. Pogarszający się stan techniczny domków kempingowych i budynku dawnej szkoły spowodował znaczny spadek zainteresowania się turystów wypoczynkiem w schronisku. Władze olsztyńskie zdecydowały o podzieleniu przyległego terenu na odrębne działki i sprzedaży ich w formie przetargu. Jako ostatnia sprzedała się w 2015 roku działka z budynkiem dawnej zielonowskiej szkoły.
W chwili obecnej w 2021 roku budynek doczekał się kapitalnego remontu.
Materiał opracowany przez Zielonowo i okolice - dawniej i dziś
